تنوع رنگ و نقش در کلاه زنان ترکمن

یکی از ویژگی‌های پوشاک زنان ترکمن استفاده از کلاه‌هایی است که جلوه خاصی به پوشش آنها می‌دهد. انواع مختلف کلاه با شکلها و رنگ‌های مختلف توسط زنان و دختران ترکمن استفاده می‌شود که هر کدام موارد استفاده و معنی خاصی دارد.

بوروک یا کلاه دخترانه، عرقچین حاشیه‌دوزی شده‌ای است که معمولاً با پولک‌های رنگی و نقره سوزن‌دوزی می‌شود و دختران تا قبل از ازدواج از آن استفاده می‌کنند. دختر ترکمن دو یا سه روز پس از عروسی، بوروک را به خانه پدر خود بر می‌گرداند و اگر خواهر کوچکتری داشته باشد، به او داده می‌شود. استفاده از بوروک سنتی بسیار قدیمی و خاص ترکمانان چادرنشین است و امروزه نیز ترکمن‌های ایران و ترکمنستان آن را رعایت می‌کنند.

آلادنگی یا آلناقی نوعی از کلاه است که آن را زیر روسری یا چارقد می‌گذارند تا محکم و ثابت روی سر نگه داشته شود. هنگامی که دختران ازدواج می‌کنند، بوروک را از سر برداشته و طی مراسم خاصی آلادنگی را بر سر می‌گذارند که نشانه شوهردار بودن صاحب آن است. آلادنگی در زمان‌های گذشته با پارچه‌های قرمز و گل‌دار ساخته می‌شد ولی امروزه نوع آماده آن که در مغازه‌ها عرضه می‌شود از حلقه‌‎ای با جنس موکت ساخته شده که به دور آن پارچه‌ای ساده کشیده‌اند.

کلاه دیگری با نام آنق، سربند طوایف تکه است که با پارچه زرین و طرح‌های نقش‌دار آراسته می‌شود و گاهی تمام سطح کلاه با انواع زیورهای آویزدار پوشانده می‌شود. این کلاه که ابتدا ارتفاع زیادی دارد با گذشت زمان و رسیدن زنان به میانسالی، هر سال به اندازه دو بند انگشت از بلندی آن کاسته می‌شود و زمانی که این کلاه کوتاه شد به آن "تبرّک" گفته می‌شود.

نوع دیگری از پوشش سر که میان زنان ترکمن خراسان شمالی رواج داشته و امروزه در حال فراموشی است" تخیه" نام دارد. تخیه کلاهی گرد و ابریشمی است که تمام سطح آن با الیاف رنگی ابریشم و رنگ‌آمیزی شاد و چشم‌نواز سوزن‌دوزی شده و ظرافت، سبکی و چند لایه بودن آن باعث می‌شود نور آفتاب و سرما از آن عبور نکند. این کلاه در زمان‌های گذشته انواع متفاوتی داشته که با انواع نقش و نگار در طرح و سبک‌های مختلف تهیه می‌شده اما به علت کم‌توجهی مردم منسوخ شده است. این کلاه گرد دولایه از جنس ابریشم بوده و از نخ ابریشم نیز برای دوخت آن استفاده می‌شده در طول تاریخ مورد استفاده قوم ترکمن قرار می‌گرفت اما در چند دهه اخیر کمتر به آن توجه شده است.

طرح و نقش‌هایی که روی کلاه دختران و زنان ترکمن استفاده می‌شود برگرفته از آداب و رسوم، باورها و اعتقادات اقوام ترکمن است. طرح‌های مارپیچی یا امواج دریا، هفت و هشت، گل‌های هشت پر، پروانه‌ای و... در کنار اشکال هندسی مانند دایره، لوزی، مثلث، مستطیل و خطوط عمودی و افقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این زیورآلاتی با نام قپه و شلپه نیز در تزئین کلاه استفاده می‌شود که زیوری دست ساز از جنس نقره یا فلزات دیگر است. قپه روی کلاه را می‌پوشاند و شلپه به صورت رشته‌ای زنجیری در جلوی پیشانی به لبه کلاه متصل می‌شود.

انتهای پیام/